Gốm Sứ Là Gì? Phân Biệt Gốm và Sứ Từ A Đến Z (Update 2025)
1. Gốm Sứ Là Gì? – Định Nghĩa Đơn Giản Nhất
Gốm sứ là thuật ngữ chung chỉ các sản phẩm được làm từ đất sét thiên nhiên, trải qua quá trình tạo hình, xử lý nhiệt ở nhiệt độ cao để đạt được độ bền chắc và thẩm mỹ mong muốn.
Dù cùng chung nguồn gốc, gốm và sứ có những điểm khác biệt rõ rệt về chất liệu, kỹ thuật nung và đặc tính sử dụng.
Hiểu đúng về gốm sứ không chỉ giúp bạn lựa chọn sản phẩm phù hợp mà còn thêm yêu những giá trị văn hóa ngàn đời mà nó mang theo.
2. Lịch Sử Hình Thành Của Gốm Sứ
2.1. Gốm Sứ Trên Thế Giới
- Khoảng 9.000 năm trước, người ta đã tìm thấy dấu tích đồ gốm đầu tiên tại khu vực Đông Á (Trung Quốc, Nhật Bản).
- Nền văn minh Lưỡng Hà, Ai Cập cổ đại cũng có những sản phẩm gốm thô sơ phục vụ đời sống sinh hoạt.
- Đến thời Đường, Tống (Trung Quốc), nghệ thuật sản xuất sứ tinh xảo phát triển mạnh, lan rộng ra châu Âu, châu Á.
2.2. Gốm Sứ Việt Nam
- Việt Nam là một trong những cái nôi lâu đời của nghề gốm ở Đông Nam Á.
- Các làng nghề như Bát Tràng, Chu Đậu, Phù Lãng… hình thành từ thế kỷ 14–15, đến nay vẫn còn lưu giữ và phát triển.
- Ngoài những làng nghề truyền thống nổi tiếng như Bát Tràng, Chu Đậu, Phù Lãng, bạn cũng có thể khám phá chiều sâu lịch sử và nghệ thuật gốm sứ Việt Nam tại Bảo tàng Gốm Sứ Hội An.
Đây là nơi trưng bày hàng trăm hiện vật gốm cổ, tái hiện hành trình giao lưu văn hóa Đông Tây rực rỡ từ thế kỷ XV–XVII. - Gốm Việt mang vẻ đẹp dung dị, mộc mạc, gắn liền với đời sống dân gian và tín ngưỡng.
3. Gốm Và Sứ Là Gì? – Phân Biệt Đơn Giản
3.1. Gốm Là Gì?
- Gốm là một loại vật liệu được sản xuất từ đất sét, nung ở nhiệt độ 900°C–1.200°C.
- Bề mặt có thể để mộc hoặc phủ men.
- Kết cấu xốp, dễ thấm nước nếu không tráng men.
- Màu sắc thiên về ấm nóng: nâu, cam đất, đỏ gạch.
Ứng dụng: làm đồ gia dụng, chậu cây, bình hoa, tượng trang trí…
3.2. Sứ Là Gì?
- Sứ là loại gốm cao cấp, dùng đất sét tinh luyện (cao lanh), nung ở nhiệt độ cao hơn 1.200°C–1.400°C.
- Bề mặt nhẵn mịn, sáng trắng hoặc ngà, cứng chắc.
- Không thấm nước, chịu nhiệt tốt.
Ứng dụng: đồ ăn uống cao cấp, đồ thờ, vật phẩm trang trí tinh tế.
3.3. Bảng So Sánh Nhanh Gốm vs Sứ
| Tiêu chí | Gốm | Sứ |
|---|---|---|
| Nguyên liệu | Đất sét tự nhiên | Cao lanh + phụ gia tinh luyện |
| Nhiệt độ nung | 900°C–1.200°C | 1.200°C–1.400°C |
| Màu sắc | Nâu, đỏ, cam đất | Trắng sáng, xanh lam nhạt, men màu nhẹ |
| Kết cấu | Xốp, dễ thấm nước (nếu không tráng men) | Cứng chắc, không thấm nước |
| Độ bền | Trung bình | Cao, chịu lực và chịu nhiệt tốt hơn |
| Ứng dụng | Đồ gia dụng, trang trí thô mộc | Đồ ăn uống, thờ cúng, trang trí cao cấp |
4. Các Loại Gốm Sứ Phổ Biến Hiện Nay
- Gốm Bát Tràng: nổi tiếng với men rạn cổ, họa tiết dân gian Việt Nam.
- Gốm Chu Đậu: nổi bật với nước men trắng ngà, hoa văn xanh cobalt.
- Gốm Biên Hòa: phong cách hiện đại, họa tiết đa dạng.
- Sứ Minh Long: thương hiệu nổi tiếng trong lĩnh vực đồ ăn uống cao cấp tại Việt Nam.
5. Quy Trình Làm Gốm Sứ Thủ Công
5.1. Lựa Chọn Nguyên Liệu
Đất sét được chọn lọc kỹ càng, loại bỏ tạp chất, đảm bảo độ dẻo và độ tinh khiết.
5.2. Tạo Hình
- Nặn tay, đổ khuôn, hoặc dùng bàn xoay.
- Người thợ phải khéo léo để sản phẩm cân đối, đẹp mắt.
5.3. Phơi Sấy
- Phơi sản phẩm dưới bóng râm để tránh nứt vỡ.
- Sấy khô tự nhiên hoặc bằng máy sấy.
5.4. Nung Lần 1 (Sơ nung)
- Nhiệt độ khoảng 900°C – 1.000°C để cố định hình dáng sản phẩm.
5.5. Tráng Men và Trang Trí
- Phủ lớp men bảo vệ, tạo màu sắc, hoa văn mong muốn.
5.6. Nung Lần 2
- Đưa sản phẩm vào lò nung nhiệt độ cao.
- Thành phẩm đạt độ bóng, bền đẹp.
6. Ứng Dụng Của Gốm Sứ Trong Đời Sống Hiện Đại
- Gia dụng: bát, đĩa, ly, ấm trà…
- Trang trí: tượng decor, lọ hoa, tranh gốm.
- Phong thủy: lọ lộc bình, tượng thần tài, tượng Phúc Lộc Thọ.
- Kiến trúc: gạch bông gốm, phù điêu, tiểu cảnh sân vườn.
- Nghệ thuật: tranh gốm sứ, điêu khắc gốm sứ đương đại.
Nếu bạn quan tâm đến ứng dụng gốm sứ theo phong thủy, hãy tham khảo thêm bài viết Cách chọn gốm sứ phong thủy hợp mệnh để tăng tài lộc – hướng dẫn chi tiết cách chọn màu sắc, kiểu dáng gốm hợp với từng bản mệnh.
7. Xu Hướng Gốm Sứ 2025
- Gốm handmade: xu hướng tiêu dùng cá nhân hóa tăng cao.
- Men màu tự nhiên: sử dụng nguồn nguyên liệu thân thiện môi trường.
- Phong cách tối giản: màu trơn, thiết kế hình khối đơn giản, hiện đại.
- Kết hợp gốm với nội thất hiện đại: không chỉ làm vật dụng mà còn thành điểm nhấn decor sang trọng.
Ngoài ra, bạn cũng có thể khám phá Top 5 mẫu gốm decor phòng khách hot nhất 2025 để chọn ra sản phẩm trang trí phù hợp với phong cách nội thất hiện đại, tối giản.
8. Cách Chọn Mua Gốm Sứ Phù Hợp
- Chọn theo mục đích: ăn uống, trưng bày, thờ cúng hay làm quà tặng.
- Kiểm tra kỹ sản phẩm: gõ nhẹ nghe tiếng trong, kiểm tra bề mặt men không rạn nứt.
- Chọn thương hiệu uy tín: như Bát Tràng, Minh Long, Chu Đậu…
9. Cách Bảo Quản Gốm Sứ Đúng Cách
- Hạn chế va chạm mạnh để tránh sứt mẻ.
- Không ngâm lâu trong nước, đặc biệt với gốm không tráng men.
- Vệ sinh nhẹ nhàng bằng vải mềm, tránh dùng hóa chất mạnh.
- Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
10. Kết Luận
Gốm sứ không chỉ là sản phẩm phục vụ nhu cầu sinh hoạt mà còn là kết tinh tinh thần, văn hóa của một dân tộc.
Hiểu rõ gốm sứ là gì và phân biệt gốm và sứ sẽ giúp bạn trân trọng hơn từng món đồ nhỏ trong ngôi nhà mình.
Nếu bạn đang tìm kiếm những sản phẩm gốm sứ thủ công tinh tế, hãy tham khảo Bộ sưu tập Gốm Sứ 2025 của Người Làng Gốm – nơi hội tụ tinh hoa nghề gốm Việt!
